Niedziela Palmowa, nazywana także Kwietną, Wierzbną czy Różdżkową, otwiera Wielka Tydzień w kościele katolickim i prawosławnym (oczywiście w stosownym terminie dla danego obrządku). Poświęcona palma wielkanocna posiada wiele właściwości w wierzeniach ludowych.
Po poświęceniu i
przyniesieniu do domu, kropiono nią całe gospodarstwo, stawiana
była w ważnym miejscu (tzw. święty kąt, wtykana za obraz z
wizerunkiem świętego). Przed laty takowa palma stawiana także
była, chociaż na jeden dzień, przed progiem stodoły czy obory, w
celu ochrony gospodarstwa przed różnorakimi nieszczęściami.
Następnego dnia była już wnoszona do domu.
Sama plama miała głównie chronić
domostwo, czy całą wieś przed wszelkimi żywiołami – i tak w
trakcie burzy stawiano ją razem z gromnicą w oknie lub palono jakąś
część (aby zaspokoić płomienie).
W całym kraju poświęconą palmą
smagano się lub dotykano w celu zapewnienia zdrowia, urody,
przekazani sił tkwiących w palmach.
Spotykany był także zwyczaj dzielenia
palmy na części, odpowiadającej liczbie zabudowań w gospodarstwie
– jedna część do domu, a pozostałe pod strzechy budynków. Ale
również wtykano je w gniazda gęsi, kaczek, w ule, a także do
sieci rybackich czy pod pierwszą skibę orki. Z gałązek robione są
także krzyżyki, które następnie umieszcza się w polu, czy
ogrodzie (w Niedzielę Wielkanocną, czy Lany Poniedziałek rano) –
wszystko w celu ochrony upraw i poprawienia plonów. Niekiedy jeszcze
święci się palmą pola w Poniedziałek Wielkanocny.
Bazie według wierzeń miały chronić
gardło przed bólem i chorobami, należało więc połknąć chociaż
jedną poświęconą kotkę. Służyły one nie tylko w celach
medycznych, ale także rolniczych, wrzucano bazie do wysiewanego
ziarna (aby było duże jak bazie), czy sadzonych ziemniaków (aby
obrodziły).
Często gospodarze podczas pierwszego
wiosennego wyprowadzania bydła na łąki i pastwiska, uderzali
delikatnie zwierzęta palmą (przede wszystkim smagano nimi krowy, w
celu ochrony mleka – aby czarownice im nie odebrały).
Palma tworzona jest przede wszystkim z
gałązek wierzby z baziami, do niej dołączane są rośliny
zimozielone – bukszpan, jałowiec, tuja, sosna, borówka, cis.
Kolorowym akcentem są kwiaty z bibuły, krepiny lub suszone i
pofarbowane rośliny. Często dodawane są również ścinane
wcześniej pędy innych krzewów, które ustawione w wodzie wypuszczą
zielone listki (brzoza, dzika porzeczka itp.). Dawniej główny trzon
palmy stanowiły pręty leszczyny zwieńczone na górze tzw. kitką
sosnową, a dalej dekorowane kwiatami i zielonymi gałązkami.
Dodatek wierzby ma źródła w dawnych
pogańskich rytuałach magicznych – witka wierzbowa używana była
do „zamawiania” piorunów czy deszczu, odwracania wód
powodziowych, okadzania zwierząt.
Wierzba – tak samo jak zimozielone
gałązki dołączane do palmy, jest symbolem odradzającego się
życia, jest to roślina życiodajna, pokonująca śmierć. A jej
głównym atrybutem są bazie (kotki, bagniątka). Jest to roślina
łatwa w uprawie, wystarczy wetknąć gałązkę w ziemię, czy
włożyć do wody, w jakieś wilgotne miejsce, to szybko zakwitnie,
wypuści listki, a nawet korzenie. Jest to drzewo, które urośnie
nawet w najgorszych warunkach.
Duże znaczenie miała, jak i nadal ma,
wysokość palmy. Duża palma miała zapewnić długie życie, zdrowe
dzieci i urodzaj w polu.
Sama palma w kulturze ludowej
symbolizuje życie, corocznie odradzające się w przyrodzie i siły
witalne. A owe właściwości potęgowane są poprzez poświęcenie w
kościele
Przysłowia związane z dzisiejszymi
obchodami:
Gdy w Palmową Niedzielę słońce
świeci, pełne będą stodoły, beczki i sieci;
W Niedzielę Palmową dzień jasny jest
to dla lata znak krasny;
Pogoda w Kwietną Niedzielę, wróży
urodzaju wiele.
Bibliografia:
A. Zadrożyńska, K. Braun, Zielnik
świętowań polskich, Twój Styl, Warszawa, 2003.
B. Ogrodowska, Polskie obrzędy i
zwyczaje, Muza, Warszawa, 2010.
Badania terenowe własne ;)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz